دامداران و حیات وحش

از یک دیدگاه کلی تصورات انسانها از دنیای جانوران و حیات وحش را در دو گروه کلی دسته بندی کرد : شهرنشینان و دامداران مقصود از گروه شهرنشینان ، آن دسته از افرادی هستند که به جز موارد مواجهه با حیوانات شهری اعم از سگ و گربه ، پرندگان شهری نظیر کلاغ و گنجشک و دلیجه و حیوانات دیگری از این دست تا به حال با جانور دیگری در دنیای وحش روبرو نشده و صرفأحيوانات را در فیلم های مستند و سینمایی و یا در عکس ها و تصاویر مشاهده کرده اند . حال آنکه تجربیات گروه دامداران ، درست در مقابل این تصور قرار می گیرد . اعضای گروه دوم اغلب مواجهات واقعی با حیوانات وحشی داشته و در پاره ای موارد نیز از طرف جانوران به آنها آسیبهای جانی ومالی نیز واردشده و خودشان نیز در بسیاری از موارد با دلیل و یا بدون دلیل به حیوانات مختلف آسیب زده اند . دیدگاه این دو گروه نسبت به دنیای وحش ، دو دیدگاه کاملا متمایز بوده و برخورد آنها با جانوران نیز اغلب در دو جهت کاملا مخالف رقم خواهد خورد . این دو گروه در رابطه با جانوران گوشت خوار و گیاهخوار نیز رویکردهای متفاوتی دارند . گروه شهرنشین اغلب تحت تأثیر ویژگی های گوشت خواران بوده و همواره نسبت به قدرت ، چالاکی و توانایی های آنان زبان به تحسین گشوده و به عنوان نشانه هایی از این تحسین ، تصاویر و نشانه هایی از جانوران گوشتخوار را به عنوان پوستر ، گردن آویز و ... در کنار خود داشته و در مواجهه با علفخواران ، این جانوران را نماد معصومیت و زیبایی دانسته و به شکلی دیگر به تحسین آنها می پردازند . در نقطه مقابل ، گروه دامداران اغلب از سوی جانوران گوشت خوار مورد تهدید بوده و در برخی موارد از آنها آسیب دیده اند ، دیدگاه این گروه در رابطه با علفخواران نیز متفاوت از گروه اول بوده و جانوران گیاهخوار را رقیب غذایی برای دامهای خود می دانند . دامداران با توجه به اینکه گونه های جانوری را به صورت تهدید می دانند ، اغلب سعی دارند با استفاده از روشهای مختلف از جمله استفاده از سلاح گرم ، انواع تله ها ، طعمه های مسموم و ... با فعالیتهای جانوران که به زعم آنها تهدید به حساب می آید ، مقابله کنند که در نهایت ، فعالیتهای آنها اغلب به حذف یا آسیب دیدن جانوران منجر می شود . مقابله این گروه با تعارضات احتمالی جانوران ، تنها به گوشت خواران و گیاهخواران محدود نیست ؛ به عنوان مثال ، زنبورداران یکی از مهم ترین گروههایی هستند که هر ساله تعداد زیادی پرنده زنبورخوار Merops apiaster را به تصور آسیب به کندوهای زنبور عسل شان شکار و حذف می کنند . هر ساله همین واکنش شامل بسیاری از گونه های دیگری همچون گراز ، شغال ، خرس ، سمور آبی ، گرگ ، روباه و نشخوار کنندگان مختلف و ... خواهد شد . اگرچه آسیب به گیاهخواران اغلب به صورت مستقیم نیست ، با این حال وارد کردن دام بیش از حد ظرفیت به مراتع طبیعی و آتش زدنهای عمدی گاه و بیگاه مراتع به دلایل مختلف توسط باغداران و چوپانان ، می تواند آسیب های جدی زیادی به گیاهخواران وارد نماید . دیدگاه این گروه در مواجهه با جانوران اغلب خشن بوده و بدون درک درستی از کارکرد اکولوژیکی این جانوران صورت می گیرد . حمایت از احشام و دستیابی به سود اقتصادی بیشتر انگیزه بروز چنین رفتارهایی را در این گروه پدید می آورد . از سوی دیگر ، خشونت نسبت به جانوران در دیدگاه گروه شهرنشین به صورت کلی جایگاهی نداشته و حمایت صرف از حیوانات مهم ترین رویکرد این دسته نسبت به حیات وحش است ؛ به نوعی می توان گفت شهرنشینان نسبت به جانوران مختلف دیدگاه فانتزی داشته و تصور درستی از جایگاه اکولوژیک و اثرات مثبت و منفی حیات وحش و تعارضات آنها با جوامع محلی به خصوص گروه دامداران ندارند . از دیدگاه آنان منطقه ای با هزاران رأس از جانوران مختلف یک زیستگاه طبیعی آرمانی به حساب آمده و هرچه تعداد جانوران در یک ناحیه بیشتر باشد ، با طبیعتی غنی و پویا مواجه خواهیم بود . شهرنشینان در جای خود ، آسیب هایی را نیز به طبیعت وارد می آورند ، به مثال هایی از این دست توجه کنید : خرید و ساخت وساز در زمین هایی که پیش از این جنگل یا دامنه کوهستان و یا حاشیه رودخانه بوده ، استفاده از گوشت پرندگان کنار آبزی در پاییز در رستوران های لوکس یا خرید گوشت آنها به صورت آزاد ، تولید انواع زباله ، هجوم بیش از ظرفیت برد هر منطقه به مقاصد گردشگری طبیعی و ... نمونه هایی از آسیب این گروه به طبیعت و حیات وحش بوده و این در حالی است که این گروه تصوری از آسیب های خود به حیات وحش ن ش نداشته و اغلب تنها گروه اول را به بی مهری با جانوران متهم می کنند . با این همه ، آنچه در این بین می تواند عامل موثری در حفاظت از طبیعت برعهده داشته باشد ، نقش فعالین حقیقی محیط زیست و تسهیلگران این عرصه خواهد بود ، آنها می توانند با نزدیک کردن هر کدام از دیدگاه های دو گروه شهرنشین و دامدار ، به واقعیت های حفاظت ، اثر مهمی در نگهداری از طبیعت بر عهده داشته و هر دو گروه را در جایگاه خود نسبت به تأثیرات واقعی عملکردشان آگاه کنند . تسهیلگران با آموزش های دوره ای و به هنگام می توانند اثرات منفی هر گروه بر حیات وحش را کاهش داده و جلوه های مثبت دیدگاه هر دسته را نسبت به طبیعت و جانوران پررنگ تر سازند . نقش دولت ها در این بین می بایست حمایت از تسهیلگران بوده و از طرف دیگر امکانات لازم را به منظور حسن اثبات دیدگاه های محیط زیستیشان در اختیار سازمانهای مردم نهاد و فعالین محیط زیست قرار دهند . تنها به این ترتیب است که می توان امید داشت تا فعالین محیط زیست بتوانند دیدگاههای ترویجی شان در رابطه با حفاظت از طبیعت را به این دو گروه مهم انتقال دهند .